Friday, August 31, 2012

BÌNH TINH CHÉT_CÂY THỰC PHẨM VÀ CÂY THUỐC

Nhiều người cứ vẫn lầm lẫn củ bình tinh chét với củ bình tinh. Củ bình tinh chét chỉ bé tí xíu bằng ngón tay cái (có khi nhỏ hơn), vỏ rất mỏng. Luộc lên ăn dẻo và thơm. Trong khi củ bình  tinh thường phải dài hơn 10cm, thường hơi cong hình lưỡi liềm, vỏ có các lóp vảy xếp lớp, cũng thường được luộc để ăn và cũng để làm bột. Nhưng bột bình tinh có giá trị  thấp hơn nhiều so với bột bình tinh chét. 




Ngày xưa những dịp hè về thăm quê nội ở Quảng Trị, mệ tôi thường hay nấu chè bông cau với bột bình tinh chét cho tôi ăn. Mệ cũng thường gửi vào Đà Nẵng cho mạ mấy kí bột khô để làm bánh.
Bánh bông lan làm bằng bột bình tinh chét này thì thật tuyệt, cứ gọi là tan vào miệng, với cảm giác nhẹ nhàng khoan khoái làm sao!

Thế mới biết cái hay của người xưa, học cách làm bánh bông lan của Pháp, nhưng không làm bằng bột mì mà lại làm bằng loại bột riêng của xứ mình.

 Nếu cứ thử nhâm nhi hai cái bánh làm từ hai loại bột: bột mì và bột bình tinh chét. Thì bánh làm từ bột bình tinh chét đáng gọi là thượng thặng. 
Cây bình tinh chét thấp khoảng 30 đên 40 cm, lá lòa xòa. Vò nhẹ chiếc lá thấy mùi thơm thật dễ chịu.

Chiến tranh liên miên..Mọi người đi tản cư quen ăn bột mì viện trợ. Chẳng có ai có thời gian để ngồi tỉ mỉ làm bột bình tinh chét nữa!

Lớp trẻ lớn lên với nhiều thức ăn mới, với nhiều nguyên liệu mới và kiểu chế biến mới....
Con tôi chẳng còn may mắn như tôi để có thể thưởng thức món bánh bông lan, bánh thuẩn từ bột bình tinh chét. Cũng như chỉ có thể ăn chè bông cau với loại bột sắn thường ( bột củ mì ) hoặc nữa là bột năng, tốt ắm thì nấu vơi bột sắn dây.
Mà nấu chè bông cau với bột sắn thường thì chất lượng kém xa, để lâu ăn rất dở vì không còn độ dẻo, độ mềm cấn thiết. 
May bây giờ có cái tủ lạnh vớt vát phần nào!

Hiện tại ở vùng La vang, Quảng Trị hoặc một số nơi ở Quảng Bình, người dân vãn giữ thói quen trồng bình tinh chét lấy bột. Tuy nhiên diện tích trồng thu hẹp dần: vì sản lượng thấp mà người tiêu dùng lại ít biết đúng  giá trị của nó!

Người ta chỉ trồng đủ dùng hoặc biếu bà con để làm bánh  ngày Tết, hoặc để pha uống khi người yếu mệt bức bối như là một thực phẩm giải nhiệt

Lớn lên, có điều kiện học hành,khi nghiên cứu tôi mới biết bình tinh chét là một loài nghệ! Tên khoa học của nó là Curcuma pierreana Gagnep. Mùi thơm dễ chịu có trong lá là do trong tinh dầu lá bình tinh chét có chứa bornyl acetat. Còn các củ tròn phía tên đầu mút rễ của loài nghệ này chính là củ bình tinh chét của bà nội tôi.

Để làm ra thức bột ấy thực công kỹ làm sao. Mong sao chúng ta giữ gìn được các loại thực phẩm chức năng mà ông bà đã bỏ nhiều công sức, kinh nghiệm mới đúc rút được

.

Ngoài loài nghệ vừa nói trên, có ở Huế và Quảng Bình, thân phát triển trước, sau đó hoa mọc giữa thân có lá. Cũng còn có một loài nghệ khác, cũng gọi là bình tinh chét, có ở La Vang, Quảng Trị và cũng tìm thấy ở Phú Yên.
Người dân Quảng Trị lấy bột như tôi vừa nói. Còn ở Phú Yên, người ta lấy búp hoa để nấu canh

Đây là hoa của nó




Đây là củ bình tinh chét
Một vài hình ảnh minh họa...Hẹn khi khác tôi  sẽ giới thiệu một loài nghệ khác nhé.



5 comments:


  1. penseedl wrote on Jan 25, '10
    Ngoài bắc có củ dong mà người ta làm thành miến tàu hay bột sắn. Không biết cây bình tinh chét cũng có họ hàng với cây dong này không nhỉ Lina ?

    linalol wrote on Jan 25, '10
    củ dong ở miền Trung gọi là củ chuối, pense à

    delete reply
    biengbiec wrote on Jan 26, '10, edited on Jan 26, '10
    Chị ơi ! của này em có ăn rồi , nó đẻo , em nghe nói ăn mát vì nó có tính hàn .Ngày trước mạ em đổ bánh thuẩn bằng bột bình tinh . ngon và thơm lắm .
    linalol wrote on Jan 26, '10
    Chị cũng nghĩ vậy, con gái Huế hồi xưa, chắc chắn phải ăn bánh thuẩn bằng bột bình tinh chét rồi!
    mà em có nghĩ rằng đó là 1 loài nghệ không? Chắc là không!

    ReplyDelete

  2. delete reply
    biengbiec wrote on Jan 26, '10
    Nó có mùi nghệ đâu chị , em thích cái dẻo của nó , dẻo và dòn .

    edit delete reply
    linalol wrote on Jan 26, '10
    Đúng rồi, hoàn toàn không có mùi nghệ. mà mình ăn bột ở đầu củ rễ. Em nhìn cái chùm tròn tròn giống như củ khoai bé tí đó. Còn cái củ của nó bé tí ti đeo cả chùm rễ đó.


    ktsthanhhai wrote on Jan 21, '11
    Cảm ơn chị về thông tin này.

    linalol wrote on Jan 21, '11
    Phân biệt với củ bình tinh thường ở đây
    http://ktsthanhhai.multiply.com/journal/item/327?mark_read=ktsthanhhai:journal:327

    ReplyDelete
  3. củ bình tinh chét có hình dạng giống củ từ nhưng nhỏ xíu và hình như mọc ở nơi có nhiều nước phải không bạn hiền ?luộc lên rồi nhưng ăn vẫn dòn dòn lúc bé kd đã từng được ăn

    ReplyDelete
    Replies
    1. Bạn KD type như thế nào mà mình đọc bị mất chữ nên không đoán nỗi. củ bình tinh chét bé tí xíu bằng ngón tay, hình trứng, vỏ mỏng, trong chứa tinh bột. Luộc lên ăn hơi dòn , không bở như hạt mít hay khoai .
      Chắc KD nói đúng đó.

      Delete
  4. Chị ơi, chị biết mua bình tinh chét này ở đâu không? và chị có hình củ bình tinh chét không chị?. Em đang rất cần mua củ này?....

    ReplyDelete

LÊN ĐẦU TRANG